BU BİR ”SPIDERMAN” HİKAYESİ DEĞİLDİR ? ÖRÜMCEK SOKMALARI VE YAKLAŞIMI

ÖRÜMCEKLER

Karadul (Latrodectus tredecimguttatus)

Latrodectus tredecimguttatus (Resim 1), Akdeniz Karadul örümceği olarak da bilinir ve Latrodectus mactans (Karadul örümceği) ile aynı cinse aittir. Venomun etkisi Latrodectus mactan’a göre biraz daha zayıftır. Toksinin etkisi L. mactans’a göre daha zayıftır. Envenomasyon vakaları sıklıkla kırsal bölgelerde yaşayanlarda görülür. Toksin yapısında bulunan α-Latrotoksin üzerinden etkisini gösterir ve sinaptik aralıktan norepinefrin, dopamin, nöropeptitler, asetilkolin, gultamat ve γ – aminobutirik asit (GABA) salınımına sebep olur. Envenomasyon sonucu oluşan bu klinik tabloya latrodektizim denir. En sık şiddetli ağrı, hiperemi, kaşıntı ve parestezi gibi lokal bulgular görülür. Isırık yerinde hedef şeklinde lezyon görülür. Sistemik bulgular nadir ve hastane yatışı genellikle gerektirmez. Kas krampları, subfebril ateş görülebilir. Ciddi envenomasyon bulgusu olan olgularda sekresyon artışı, midriyazis, bulantı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, abdominal rijidite, solunum sıkıntısı, bradikardi, hipertansiyon, anksiyete, priyapizim gibi akrep sokmasına benzer bir tablo görülebilir. Laboratuvar tetkiklerinde lökositoz, metabolik asidoz, troponin ve kreatinin fosfokinaz yüksekliği eşlik edebilir.

Acil serviste ilk olarak yara yeri temizlendikten sonra soğuk uygulama yapılmalıdır. Ağrı yönetimi için oral ya da parenteral analjezik ve tetanoz proflaksisi uygulanmalıdır. Sistemik bulguları olan hastalarda yatırılarak semptomatik tedavi uygulanmalıdır. Deneysel çalışmalar olmakla beraber sistemik bulguları olan hastalarda en etkili tedavi antivenom ile birlikte benzodiyazepinler ve opiatlardır. Antivenomun sadece ağır olgularda kullanılması önerilmektedir.

Resim 1. Latrodectus tredecimguttatus Europe, Croatia, photo by K. Korlevic

File:Latrodectus tredecimguttatus female.jpg. (2020, September 24). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:36, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Latrodectus_tredecimguttatus_female.jpg&oldid=469278684.

Kahverengi örümcek (Loxosceles rufescens)

Loxosceles rufescens (Akdeniz Münzevi Örümceği) Kuzey Amerika’da görülen Loxosceles reclusa türüne göre daha az toksik olsa da klinik ve toksin özellikleri ile yakın benzerlik göstermektedir. Baş ve göğüs kısmında bulunan ters viyolin benzeri şekil nedeni ile viyolin örümcek de denir. Nekrotik lezyon oluşturması diğer örümcek ısırıklarından ayrıcı özelliğidir. Venom  sfinomiyelinaz – D ve hiyalurinidaz, kollejenaz, esteraz, alakalin fosfataz ve lipaz gibi sitotoksik etki gösteren enzimler içermektedir. Klinik bulgulardan temel sorumlu yapı ise sfinomiyelinaz – D’dir. Aynı zamanda inflmasyon ve kompleman sistemi üzerinde etki göstererek hemoliz, trombositopeni ve böbrek yetmezliğine sebep olabilir. Cilt nekrozu Clostridrium perfrigens enfeksiyonu ile daha da komplike olabilir. İlk bulgu ısırık yerinde yanma ve acı hissidir. Birkaç saat içinde ödem, eritem, bül ve siyanotik lezyon görülür. Isırık yerinin etrafında belirgin eritem olduğu için içten dışa doğru mavi-beyaz-kırmızı pattern denilen lezyon oluşur. Siyanotik bölge zamanla koyulaşır ve nekrotik bir demarkasyon hattı oluşur. Nekozun boyutu venomun gücü ve doku özelliği (yağlı dokuda nekroz daha belirgin) ile ilişkilidir. Spontan iyileşme aylar bulabilir. Ağır olgularda debritman gerekebilir. Sistemik bulgusu olan hastalarda inflmatuvar sürece bağlı olarak ateş, bulantı, kusma, güçsüzlük, baş ağrısı, titreme görülebilir. Tedavide ilk aşama yara yerinin temizliği ve ağrı kesicilerin uygulanmasıdır. Soğuk uygulama yapılabilir. Antibiyoterapi başlanması kanıt düzeyi düşük olmasına karşın lezyonun ağırlığına göre verilebilir. Topikal ve sistemik steroidler, antihistaminik çoğu olguda kullanılmaktadır.

Resim 2. Loxosceles reclusa

File:Brown Recluse.jpg. (2020, September 26). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:43, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Brown_Recluse.jpg&oldid=472343552.

ÇİYAN (CHİLOPODA)

Çiyan evrimsel olarak en eski zehirli hayvanlardan biridir. Her segmentte bir çift bacak bulunur ve ilk çift bacakları ile avını yakalar ve venomunu salar (Resim 3).

Resim 3: Çiyan ve avını yakalamak için kullandığı ve venomun verildiği ilk segment

File:Lithobius forficatus.jpg. (2021, June 17). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:03, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Lithobius_forficatus.jpg&oldid=569617085.

File:Scolopendra fg02.JPG. (2020, September 5). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:04, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Scolopendra_fg02.JPG&oldid=448672907.

En zehirli türü Scolpopendra cinsidir. Çiyan ısırığı sonrası iki giriş noktası ve hemorajik lezyon diğer ısırıklarından ayırıcıdır. Lokal deri lezyonları ve şiddetli ağrı en sık görülen semptomdur. Anksiyeteye bağlı taşikardi ve taşipne olabileceği gibi miyokardiyal iskemi, anaflaksi görülebileceği unutulmamalıdır. Rabdomiyoliz, akut böbrek yetmezliği, ısırık yerinde sekonder enfeksiyon gelişmesi de diğer görülebilecek bulgular arasındadır. Venom, yüksek ve düşük ısıya duyarlı olduğu için soğuk ya da sıcak uygulama ağrıyı azaltmada kullanılabilir. Anlajezikler, sistemik ve topikal steroit, antihistaminikler tedavide kullanılabilir. Sekonder enfeksiyon düşünüle olgularda antibiyoterapi başlanabilir.

TIRTIL

Lepidoptera takımından birçok kelebek ve güvenin tırtıl formu ciddi klinik sonuçlara neden olabilmektedir (Resim 4). Oluşan klinik duruma lepidopterizm denir. Üzerinde bulundurdukları çok ince tüyler aracılığı ile üritkeryal cilt reaksiyonları, anaflaksi, koagülopati ve böbrek yetmezliğine kadar birçok soruna sebep olabilir. Temas sonrası en sık görülen tablo: ağrı, kaşıntı ve yanma hissidir. Sistemik bulgular nadiren görülür. Temas bölgesi hızla eritematöz ve ödemli bir hal alır. Papül ve vezikül gelişebilir. 2-3 saat içerisinde klasik ızgara benzeri döküntü şekli oluşur. Genellikle ağaçlardan düşen tırtılların üzerine düşmesi sonucu temas oluşur.

Resim 4. Çam kese tırtılı.

File:Treviño – Cerro de Treviño – Nido de procesionaria 01.jpg. (2021, March 23). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:12, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Trevi%C3%B1o_-_Cerro_de_Trevi%C3%B1o_-_Nido_de_procesionaria_01.jpg&oldid=545325678.

File:Orugas.JPG. (2020, March 2). Wikimedia Commons, the free media repository. Retrieved 08:13, July 6, 2021 from https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Orugas.JPG&oldid=400992838.

Göz üzerinde temas olması durumunda yüzeysel inflamasyondan kerato konjonktivit, iritis ve vitritise kadar geniş yelpazede klinik soruna sebep olabilir. Yüzeysel lezyonlarda temas edilen gözün SF ile yıkanması yeterli iken derin invazyonu olan olgularda cerrahi müdahale gerekebilir. Bu nedenle göz konsültasyonu ile ayrıntılı değerlendirilmesi gerekir. Cilt lezyonlarında ise ilk olarak deriye gömülü olabilecek dikenler selofan bant yöntemi ile çekilmesi gerekir. Takibinde topikal anti-histaminik gerekebilir. Ağır olgularda sistemik anti-histaminik ve topikal steroid tedaviye eklenebilir. Anaflaksi açısından yakın takip edilmelidir.

Kaynaklar

Bayram A, YİĞİT N, DANIŞMAN T, ÇORAK İ, Sancak Z, Ulaşoğlu D. Venomous Spiders of Turkey (Araneae). Journal of Applied Biological Sciences 2007; 1;(3):33-6.

Hahn I-H. Natural Toxins and Envenomations, Arthropods. In: Lewis S. Nelson NAL, Mary Ann Howland, Robert S. Hoffman, Lewis R. Goldfrank, Neal E. Flomenbaum, ed. Goldfran’s Toxicologic Emergencies. 9th ed: The McGraw-Hill Companies: 1561-81.

Fusto G, Bennardo L, Duca ED, Mazzuca D, Tamburi F, Patruno C, et al. Spider bites of medical significance in the Mediterranean area: misdiagnosis, clinical features and management. Journal of Venomous Animals and Toxins including Tropical Diseases 2020; 26;(

Nentwig W, Pantini P, Vetter RS. Distribution and medical aspects of Loxosceles rufescens, one of the most invasive spiders of the world (Araneae: Sicariidae). Toxicon : official journal of the International Society on Toxinology 2017; 132;(19-28.

Pallett SJC, Dickson N, Moles I. Challenges of Remote Medical Care in South Sudan: Centipede Bites. Wilderness & environmental medicine 2019; 30;(2):203-7.

Veraldi S, Çuka E, Gaiani F. Scolopendra bites: a report of two cases and review of the literature. International journal of dermatology 2014; 53;(7):869-72.

YÜKSEL E, TAŞÇI S, CANHİLAL R. Zehirli Arthropodlar: Akrepler, Örümcekler, Böcekler ve Çıyanlar. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi; 3;(2):1-6.